در سیستم های هیدرولیک، المان های مختلفی وجود دارند که عملکرد پیچیده ای دارند. برای ساده سازی و درک بهتر این سیستم ها، از نمادهای گرافیکی استفاده می شود که نحوه عملکرد قطعات مختلف را نشان می دهند. این نمادها براساس استاندارد DIN ISO 1219 طراحی می شوند و می توانند اطلاعات مورد نیاز برای هر سیستم هیدرولیک را به صورت بصری و ساده انتقال دهند.
المان های اجزای هیدرولیک
سیستم های هیدرولیک از مجموعه ای از قطعات و المان ها تشکیل می شوند که هر کدام وظیفه خاصی در انتقال قدرت و کنترل جریان روغن دارند. این المان ها به صورت هماهنگ عمل کرده و عملکرد سیستم هیدرولیک را تضمین می کنند. در ادامه به صورت کامل با این المان ها آشنا می شوید:
۱. پمپ ها و موتورهای هیدرولیک
پمپ ها و موتورهای هیدرولیک یکی از اجزای اصلی سیستم هیدرولیک هستند که برای انتقال قدرت استفاده می شوند. این قطعات معمولاً با دایره هایی نمایش داده می شوند که شفت قدرت ورودی یا خروجی آنها با خطوط موازی کنار دایره نشان داده می شود. داخل دایره مثلث هایی قرار دارند که نشانگر جهت جریان روغن هستند. این مثلث ها معمولاً به صورت توپر کشیده می شوند و جهت آن ها از روی نوع قطعه فرق می کند. به عنوان مثال نماد پمپ پیستونی در هیدرولیک به طور معمول با یک دایره و مثلثی که جهت جریان را نشان می دهد، نمایش داده می شود. در این نماد، مثلث ها در پمپ ها به سمت خارج دایره قرار دارند که نشان دهنده ارسال جریان در یک جهت است.
- پمپ یک طرفه: جریان روغن تنها از یک سمت ارسال می شود.
- پمپ دو طرفه: جریان روغن از دو جهت ارسال می شود.
- موتور یک طرفه: موتور تنها در یک جهت می چرخد.
- موتور دو طرفه: موتور می تواند در هر دو جهت بچرخد.
۲. شیرهای کنترل جهت
شیرهای کنترل جهت برای هدایت جریان روغن در سیستم های هیدرولیک استفاده می شوند. این شیرها معمولاً با نمادهایی که تعدادی مربع به هم متصل دارند، نشان داده می شوند. تعداد مربع ها نشان دهنده تعداد مواضع سوییچی شیر است، و داخل هر مربع، فلش هایی جهت جریان روغن را نشان می دهند.
نماد شیرهای کنترل جهت
- پورت فشار: پورت های مربوط به فشار با حرف “P” نشان داده می شوند.
- پورت مخزن: پورت های مربوط به مخزن با حرف “T” نشان داده می شوند.
- پورت مصرف کننده: پورت های مصرف کننده به طور معمول با حرف های “A” و “B” نمایش داده می شوند.
این نمادها نشان دهنده نحوه اتصال پورت ها در موقعیت های مختلف سوییچی هستند که در شیرهای کنترل جهت تعریف می شود.
۳. شیرهای کنترل فشار
شیرهای کنترل فشار برای تنظیم فشار سیستم هیدرولیک طراحی شده اند و معمولاً با یک مربع به همراه فلش نشان داده می شوند که جهت جریان را مشخص می کند. شیرهای فشار ممکن است در وضعیت “نرمال باز” یا “نرمال بسته” باشند.
نماد شیرهای کنترل فشار
- شیرهای فشارشکن: این شیرها برای جلوگیری از افزایش فشار بیش از حد استفاده می شوند. در این نوع شیر فشارشکن هیدرولیک، فشار از ورودی پیلوت گرفته می شود و شیر در حالت نرمال بسته است.
- شیرهای Reducting (کاهنده فشار): این شیرها برای کاهش فشار در یک مسیر خاص استفاده می شوند و در حالت نرمال باز هستند.
در بعضی از این شیرها، برای تنظیم دقیق فشار، یک فلش مورب بر روی فنر کنار مربع شیر کشیده می شود که نشان دهنده قابلیت تنظیم است.
۴. شیرهای کنترل جریان
شیرهای کنترل جریان برای تنظیم سرعت سیلندرها و هیدروموتورها طراحی می شوند. این شیرها معمولاً در مسیر روغن به وسیله یک گلوئی و اریفیس نشان داده می شوند. این اوریفیس ها سطح عبور جریان را تنظیم کرده و مقدار دبی روغن را کنترل می کنند.
انواع شیرهای کنترل جریان
- شیرهای با جبران کننده فشار: این شیرها به طور خودکار فشار را تنظیم می کنند.
- شیرهای بدون جبران کننده فشار: این شیرها در مواقعی که فشار نیاز به تنظیم ندارد، استفاده می شوند.
این شیرها برای تنظیم دبی و سرعت حرکت سیلندرها بسیار مفید هستند.
۵. شیرهای یکطرفه
شیرهای یکطرفه (یا شیرهای چک) برای جلوگیری از برگشت جریان روغن طراحی شده اند. این شیرها معمولاً با یک گوی بر روی نشیمنگاه خود نشان داده می شوند که در زاویه ای باز قرار دارد. نوک زاویه باز این گوی جهت بسته شدن جریان را نشان می دهد.
نماد شیرهای یکطرفه
این شیرها معمولاً با یک فلش بر روی گوی یا با عملکرد پیلوتی نشان داده می شوند. شیرهای یکطرفه پیلوتی معمولاً داخل یک مربع با خط چین رسم می شوند. همچنین، این شیرها در مواقعی که نیاز به تخلیه فشار یا مخزن روغن باشد، استفاده می شوند.
۶. سیلندرهای هیدرولیک
سیلندرها به منظور ایجاد حرکت خطی در سیستم های هیدرولیک استفاده می شوند. این سیلندرها در دو نوع یک کاره و دو کاره طراحی می شوند. سیلندرهای یک کاره فقط یک پورت دارند و از یک طرف تحت فشار قرار می گیرند، در حالی که سیلندرهای دو کاره دارای دو پورت برای ورود و خروج روغن هستند.
نماد سیلندرها
- سیلندر یک کاره: تنها یک طرف پیستون تحت فشار قرار می گیرد.
- سیلندر دو کاره: پیستون ها از هر دو طرف تحت فشار قرار می گیرند و حرکت می کنند.
- سیلندرهای تلسکوپی دو کاره: این سیلندرها از چندین سیلندر تو در تو تشکیل شده اند که حرکت بیشتر را امکان پذیر می کند.
۷. ادوات اندازه گیری
در مدارهای هیدرولیک، ابزارهای اندازه گیری مانند گیج فشار، ترمومتر و فلومتر برای نظارت بر دما، فشار و دبی روغن استفاده می شوند.
نمادهای ادوات اندازه گیری
- گیج فشار: برای اندازه گیری فشار روغن در سیستم استفاده می شود.
- ترمومتر: برای اندازه گیری دمای روغن هیدرولیک.
- فلومتر: برای اندازه گیری دبی (جریان) روغن در سیستم.
۸. انتقال انرژی و آماده سازی روغن
برای تأمین فشار و آماده سازی روغن در سیستم هیدرولیک، از چندین قطعه دیگر مانند فیلترها، مخازن و کوپلینگ های انتقال سریع استفاده می شود.
نمادهای انتقال انرژی و آماده سازی روغن
- منبع فشار هیدرولیک: این نماد برای نشان دادن منبع فشار در سیستم هیدرولیک استفاده می شود.
- مخزن روغن: برای ذخیره سازی روغن هیدرولیک.
- فیلتر: برای تمیز کردن روغن و جلوگیری از ورود ذرات به سیستم.
نتیجه گیری
در نهایت، استفاده از نمادهای استاندارد در سیستم های هیدرولیک، فرآیند طراحی، نصب و نگهداری این سیستم ها را ساده تر و مؤثرتر می کند. با آگاهی از نحوه نمایش قطعات هیدرولیک در مدارها، مهندسان و تکنسین ها می توانند به راحتی عملکرد سیستم را درک کرده و آن را به طور دقیق طراحی و پیاده سازی کنند.